درمان فوری سردرد و سرگیجه ناشی از گاز زغال و قلیان

سردرد و سرگیجه ناشی از گاز زغال و قلیان ممکن است برای همه و مخصوصاً در محیط بسته اتفاق بیفتد و اگر ادامه‌دار باشد لحظات ناخوشایندی را برای افراد ایجاد می‌کند. مسمومیت با گاز مونوکسید کربن یک نوع شایع مسمومیت است که به دلیل سوختن زغال و استنشاق آن توسط افراد هنگام قلیان کشیدن هم رخ می‌دهد.

سردرد و سرگیجه متداول‌ترین علائم مسمومیت با این گاز بی‌رنگ و بی‌بو است که در موارد حاد منجر به مرگ افراد هم می‌شود؛ اما معمولاً در مورد قلیان کشیدن به‌طور خفیف رخ می‌دهد و وضعیت عمومی افراد را نامناسب می‌کند.

برخی از اقدامات باعث درمان فوری سردرد و سرگیجه‌هایی می‌شود که در پی قلیان کشیدن بروز می‌دهند و آگاهی از آن‌ها می‌تواند زمان و عواقب ناشی از این عارضه‌های جسمی و روانی را کم کند. علاوه بر مسمومیت با زغال و گاز مونوکسید کربن، حساسیت به خواص، بو یا مواد افزودنی به تنباکو قلیان هم ممکن است باعث بروز سردرد و سرگیجه شود و همه این‌ها لزوم آشنایی با انواع درمان فوری سردرد و سرگیجه ناشی از قلیان کشیدن را برجسته می‌کند.

دلایل سردرد و سرگیجه ناشی از گاز زغال و قلیان چیست؟

تصویر عمومی در مورد دلایل بروز سردرد و سرگیجه ناشی از کشیدن قلیان متوجه دود یا روش سوختن زغال است. این تصور تا حدود زیادی درست است، اما تمامی عوامل این عارضه‌های جسمی را شامل نمی‌شود. شناخت اصلی‌ترین این دلایل و شرایط بروزشان به رفع مشکل و انتخاب درمان فوری یا مناسب‌ترین درمان برای سردرد و سرگیجه کمک می‌کند.

۱- سردرد و سرگیجه ناشی از گاز مونوکسید کربن:

مونوکسید کربن گازی بدون بو و رنگ است که از احتراق عوامل مختلفی مثل گازهای قابل احتراق و مواد قابل اشتعال معدنی و صنعتی تولید می‌شود. بیشتر افراد معمولاً در طول روز در معرض مقادیر کمی از مونوکسید کربن قرار می‌گیرند اما فقط استنشاق بیش‌ازحد آن است که موجب مسمومیت با این گاز و عوارضی مثل سنگینی سر، احساس خواب آلودگی، سردرد و سرگیجه و حالت تهوع می‌شود.

در مورد خاص قلیان کشیدن، این گاز از سوختن زغال ناشی می‌شود و همیشه مقادیری از آن وارد دستگاه تنفسی انسان‌ها می‌شود. طبیعتاً وقتی‌که قلیان در یک محیط بسته مصرف شود و گاز مونوکسید کربن به اندازه کافی از محیط خارج نشود، احتمال مسمومیت با این گاز در سطوح مختلف تشدید می‌شود.
اگر سردرد و سرگیجه ناشی از قلیان کشیدن همراه با بی‌حالی و گیجی و تهوع بود، در مورد مسمومیت با مونوکسید کربن مطمئن باشید و هرچه زودتر خودتان را به فضای باز برسانید.

۲- سردرد و سرگیجه ناشی از دود زغال و تنباکو:

دودها به‌طورکلی از احتراق مواد و عوامل مختلف ناشی می‌شوند و دستگاه تنفسی انسان‌ها ظرفیت محدودی برای دفع و پالایش آن‌ها دارد. انباشته شدن ریه‌های افراد از دود تنباکو در کنار کم شدن از اکسیژن محیط سیکل طبیعی فعالیت دستگاه تنفسی را دچار مشکل می‌کند و در نتیجه اکسیژن کم‌تری به گلبول‌های خون می‌رسد. بدن انسان‌ها این نقص عملکردی دستگاه‌های اکسیژن رسان را به‌صورت عوارضی مانند سردرد و سرگیجه بروز می‌دهد و افراد را دچار مشکل می‌کند.

برای رفع این مشکل قلیان کشیدن در محیط باز توصیه می‌شود. این کار علاوه بر جلوگیری از اختلال اکسیژن رسانی به بدن، احتمال مسمومیت با مونوکسید کربن را هم از بین می‌برد.

۳- حساسیت به بوی تنباکو و ایجاد سردرد و سرگیجه:

یکی دیگر از عوامل ایجاد کننده سردرد و سرگیجه ناشی از قلیان کشیدن بوی طبیعی یا افزودنی تنباکو است که در کل در زمره بوهای زننده برای عموم قرار می‌گیرد و فقط بعد از مرور زمان و افزایش سطح برخورد است که باعث کم شدن از حساسیت نسبت به این بو می‌شود.

۴- عوارض ناشی از مواد افزودنی به تنباکو:

اغلب شرکت‌های تولیدکننده تنباکو قلیان برای رقابتی کردن محصولاتشان از انواع مواد افزودنی نگه‌دارنده و بو و طعم‌دهنده استفاده می‌کنند. بیشتر این مواد شیمیایی هستند و واکنش طبیعی بدن ازجمله تهوع، سردرد و سرگیجه را در پی دارند.
برای اینکه متوجه بشوید دلیل سردرد و سرگیجه شما ناشی از این عامل است یا نه، چند نوع تنباکو را در شرایط یکسان امتحان کنید و تحت هیچ شرایطی از تنباکو بی‌کیفیت استفاده نکنید.

جدول مواد مضر در قلیان و عوارض آنها

مواد مضر موجود در قلیان شامل ترکیبات شیمیایی مختلفی هستند که می‌تواند برای سلامتی بدن ضرر داشته باشند. در ادامه چند ماده مضر معمول در قلیان و عوارض آن‌ها آمده است:

مواد مضر در قلیان	عوارض برای سلامتی بدن
تنباکو	افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های ریوی و قلبی و عروقی
نیکوتین	اعتیاد، افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های روانی و فشار خون
ترکیبات سرباره‌ای	افزایش خطر ابتلا به سرطان ریه‌ها و مشکلات تنفسی
کربن مونواکسید	کاهش عملکرد ریه‌ها، افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی
اکسیدهای نیتروژنی	افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های ریوی و مشکلات تنفسی
بنزن و ترکیبات آن	افزایش خطر ابتلا به سرطان و مشکلات تنفسی
ترکیبات فلزی سنگین	مسمومیت، افزایش خطر ابتلا به سرطان و مشکلات تنفسی

لازم به ذکر است که میزان مواد مضر در قلیان به بسته‌بندی، نوع، مدت زمان سوختن و شرایط دیگری که در آن استفاده می‌شود، بستگی دارد. همچنین، افرادی که در معرض دود قلیان قرار می‌گیرند، ممکن است به عوارض سلامتی مرتبط با دود قلیان مبتلا شوند. بنابراین، بهتر است به استفاده از قلیان و دود آن خودداری کرد و در صورت نیاز به مصرف، در فضای باز و با مدیریت مناسب استفاده کرد.

انواع درمان سردرد و سرگیجه ناشی از گاز زغال و قلیان

• درمان‌های پزشکی:

نوع درمان سردرد و سرگیجه ناشی از گاز زغال یا گاز مونوکسید کربن به سطح مسمومیت به این گاز ربط دارد. معمولاً در مورد قلیان مسمومیت‌های حاد که منجر به بیهوشی افراد می‌شود رخ نمی‌دهد، اما باید به این مسئله آگاه بود که هیچ نوع درمان فوری و خانگی برای این حالت وجود ندارد و افراد باید هرچه سریع‌تر موضوع را به اورژانس گزارش دهند. مراقبت‌های اورژانسی و اکسیژن درمانی عمده‌ترین اقدامات پزشکی است که برای این بیماران انجام می‌شود.
مصرف داروها و مسکن‌های ضد درد هم در زمره درمان‌های پزشکی و البته فوری سردرد و سرگیجه قرار می‌گیرد که در بیشتر مواقع در دسترس و ارزان است و عملکرد خوبی هم دارد. قرص‌ها و کپسول‌های ایبوپروفن یا استامینوفن رایج‌ترین این داروها هستند که بدون نسخه پزشک هم می‌توانند تهیه شوند و مورد استفاده قرار بگیرند.

• درمان‌های خانگی:

انواع درمان خانگی سردرد و سرگیجه ناشی از گاز زغال و قلیان برای موارد جزئی تا نسبتاً شدید این عوارض کاربرد دارد. این درمان‌ها هم بسته به شرایط می‌توانند مانند درمان‌های پزشکی به‌صورت فوری و مؤثر عمل کنند. درمان‌های خانگی در این زمینه با روش‌های زیادی انجام می‌شود که مهم‌ترین و البته ساده‌ترین آن قرار گرفتن در معرض جریان هوای آزاد و بازگرداندن سطح اکسیژن رسانی به بدن به شرایط عادی است.

با انجام این کار معمولاً شرایط بهتر می‌شود، اما ممکن است عوارض دیگر مانند سرگیجه برای مدتی پابرجا بمانند و افراد را اذیت کنند. بنابراین این روش‌ها برای نتیجه‌گیری مطلوب‌تر بهتر است با اقداماتی دیگر و مکمل هم همراه شود تا افراد به شرایط عادی برگردند.

اصول درمان سردرد و سرگیجه ناشی از گاز زغال و قلیان

سردرد و سرگیجه دو عارضه جدا از هم هستند که چون اغلب با هم همراه می‌شوند، انتظارات درمانی یکسانی را هم ایجاد می‌کنند. برای درمان مؤثرتر این عوارض متداول ناشی از گاز زغال و قلیان بهتر است اول دلیل آن مشخص شود و سپس از هم تفکیک شده و برای هرکدام از آن‌ها که شدت بیشتری دارد، اولویت درمان قائل شویم. بسیاری از روش‌های درمانی سردرد برای سرگیجه کاربرد ندارد و برعکس، برخی از روش‌های درمان فوری سرگیجه هم برای درمان سردرد مفید نیست.

روش‌های درمان فوری سردرد ناشی از گاز زغال و قلیان

سردرد به‌طورکلی می‌تواند ناشی از شرایط پزشکی باشد یا نتیجه استرس، کم‌آبی بدن، بی‌خوابی و… باشد. سردرد ناشی از گاز زغال قلیان را می‌توان در زمره دلایل پزشکی طبقه‌بندی کرد و برای درمان فوری آن روش‌های متداول زیر را پیشنهاد داد:

• درمان فوری سردرد با ماساژ درمانی

سردرد به هر دلیلی که ایجاد شده باشد همیشه باعث ایجاد تنش در قسمت‌های فوقانی بدن می‌شود و رفع این فشارها می‌تواند در کاهش علائم و اذیت‌های این عارضه کمک کند. اگر بعد از کشیدن قلیان دچار یک سردرد خفیف شدید شاید به مصرف قرص یا سایر روش‌های درمان نیازی نداشته باشید و بتوانید این عارضه را با ریلکس کردن و ماساژ دو طرف شقیقه برطرف کنید.

قسمت‌های بالای بینی و نزدیک به گوشه چشم‌ها هم ناحیه مناسبی برای ماساژ و تسکین سردرد است و باید مورد توجه قرار بگیرد.

• درمان فوری سردرد با تمرینات تنفسی

خیلی از انواع سردرد و مخصوصاً سردرد ناشی از گاز زغال قلیان را می‌توان با تمرینات تنفسی درمان کرد. این کار اکسیژن رسانی به خون را بهبود می‌دهد و تمرکز ذهن و آرامش عضلات منقبض شده را بالا می‌برد.
برای این کار لازم است در یک مکان بنشینید یا دراز بکشید و نفس‌های آرام و ریتمیک بکشید. در هر دور این درمان به مدت پنج ثانیه نفس بکشید و بعد اکسیژن را پنج ثانیه بیرون بدهید.

• درمان فوری سردرد با کمپرس سرد و گرم

باز هم برای درمان فوری سردردهای خفیف و کاهش تنش‌های عضلانی، روش‌های ساده می‌تواند مؤثر باشد. کمپرس سرد و یا گرم یک راه ساده و در دسترس برای بیشتر افرادی است که بعد از قلیان کشیدن دچار سردرد شده‌اند.

برای کمپرس سرد از انواع کیسه‌های پلاستیکی می‌توان استفاده کرد و حتماً نیاز نیست کیسه‌های مخصوص تهیه شود، البته باید این کار را با توجه ویژه به قسمت‌هایی که درد بیشتری را احساس می‌کنید انجام دهید و مراقب باشید که پوست خود را هم دچار یخ زدگی نکنید. برای کمپرس گرم هم می‌توانید از حوله گرم شده استفاده کنید.

• درمان فوری سردرد با آرموتراپی

آرموتراپی یا رایحه درمانی یک روش شناخته شده برای تحریک مغز با بوهای دلنشین است و یک درمان فوری برای سردرد ناشی از گاز زغال و قلیان هم به شمار می‌آید. برای این کار می‌توان از برخی از رایحه‌ها مثل اکالیپتوس، روغن اسطوخودوس و عصاره نعناع استفاده کرد یا حتی از عطرهای روزمره کمک گرفت. یک روش مؤثر برای بهره بردن از رایحه درمانی و درمان سردرد به وسیله آن، همراه کردن این روش با تمرینات تنفسی و دم و بازدم عمیق است.

درمان فوری سردرد و سرگیجه قلیان

روش‌های درمان فوری سرگیجه ناشی از گاز زغال و قلیان

سرگیجه برخلاف سردرد همراه با درد نیست و بیشتر به‌صورت یک حس و عدم هماهنگی و تعادل در اندام‌های بدن بدون حرکت حس می‌شود. مسمومیت با مونوکسید کربن معمولاً با سرگیجه همراه می‌شود و درمان‌های فوری و مؤثری به روش خانگی برای آن وجود دارد که بیشتر عملی هستند و تا اندازه زیادی مؤثر واقع می‌شوند.

• درمان فوری سرگیجه با استفاده از تکنیک برندت داروف

انجام این تکنیک معمولاً برای افراد مبتلا به سرگیجه در خانه توصیه می‌شود، چون ساده است و نیاز به مشارکت شخص دیگری ندارد. این تکنیک را با نشستن روی یک سطح صاف شروع کنید و پاهای خود را مانند صندلی آویزان کنید.

سر خود را تا جایی که می‌توانید به سمت چپ بچرخانید، سپس سر و نیم تنه را در سمت راست قرار دهید. پاهای شما نباید حرکت کند. حداقل ۳۰ ثانیه در این حالت بمانید. در مرحله بعد بنشینید و سر خود را به حالت مرکزی برگردانید. تمرین را در طرف مقابل تکرار کنید و سر خود را تا جایی که می‌توانید به سمت راست بچرخانید، سپس به سمت چپ دراز بکشید.

• درمان فوری سرگیجه با استفاده از تغییر موقعیت کانالیث:

این روش یکی از مشهورترین روش‌های رفع فوری سرگیجه است و روش آن به شرح زیر است:
روی یک سطح صاف بنشینید و درحالی‌که پاهایتان کاملاً صاف است سر خود را ۴۵ درجه به سمت راست بچرخانید.

در همین حالت سریع دراز بکشید. بعد از ۳۰ ثانیه سر خود را به سمت چپ بچرخانید؛ به‌طوری‌که نسبت به موقعیت قبلی ۹۰ درجه حرکت کرده باشید. در مرحله بعد تمام بدن را به سمت چپ بگردانید و دوباره ۳۰ ثانیه صبر کنید و بعد تمام بدن خود را درگیر کنید و آن را به سمت چپ بچرخانید تا کاملاً در سمت چپ خود قرار بگیرید. به آرامی به حالت اولیه بازگردید و به جلو نگاه کنید و صاف بنشینید.
این کار را می‌توانید سه بار دیگر و با کمک شخص دیگری هم انجام دهید و به احتمال زیاد در کاهش یا رفع سرگیجه به شکل فوری مؤثر خواهد بود.

• درمان فوری سرگیجه با مصرف ویتامین دی

معمولاً کمبود ویتامین D می‌تواند علائم سرگیجه را بدتر کند و بنابراین مصرف مکمل‌های آن برای افرادی که به هر دلیلی دچار این عارضه شده‌اند مفید است. علاوه بر مکمل‌های حاوی ویتامین دی، شیر، آب پرتقال، زده تخم مرغ و… هم دارای ویتامین دی هستند و حتماً در درمان سرگیجه ناشی از گاز زغال و قلیان هم عملکرد خوبی دارند.

اقدامات پیشگیرانه از سردرد و سرگیجه ناشی از قلیان کشیدن

در هوای بسته قلیان نکشید یا در محیط سربسته از دستگاه‌های تهویه استفاده کنید.
نوشیدن آب را چه قبل از قلیان کشیدن و چه بعد از آن جدی بگیرید. کاهش آب بدن باعث کند شدن عمل اکسیژن رسانی به بدن می‌شود و در نتیجه تأثیر مستقیمی بر روی بروز سردرد و سرگیجه می‌شود.
برای کشیدن قلیان معده نباید خالی یا زیاد از حد پر باشد. ترکیب دود و مواد شیمیایی تنباکو با محتویات معده ممکن است باعث مسمومیت و در نتیجه ایجاد سردرد و سرگیجه شود.
زغال قلیان به‌طور متوسط باید هر نیم ساعت (نهایتاً بعد از ۴۵ دقیقه) عوض شود. این کار از انتشار گاز مونوکسید کربن جلوگیری می‌کند.
خوردن الکل یا نوشیدنی‌های کافئین‌دار نه تنها برای درمان سردرد و سرگیجه ناشی از کشیدن قلیان مفید نیست، بلکه باعث کاهش سطح آب بدن و اختلال در اکسیژن رسانی به‌ دستگاه‌های حیاتی بدن می‌شود.