علت خشکی دهان چیست ؟ 7 درمان خانگی خشکی دهان

یکی از رایج‌ترین بیماری‌هایی که اکثر افراد به آن مبتلا شده‌اند خشکی دهان نام دارد. علت اصلی بروز این نوع بیماری ترشح بسیار کم بزاق در غدد بزاق است. مصرف دخانیات از جمله سیگار، برخی داروهای خاص و مشروبات الکلی رایج‌ترین دلایل کاهش تولید بزاق هستند. در مواردی بسیار کمی خشکی دهان عارضه ثانویه بسیاری از بیماری‌های مربوط به اختلالات تیروئید، کم‌خونی و اوریون است.

این نوع عارضه اغلب با علائمی همچون بوی نامطبوع دهان و احساس درد در ناحیه گلو است. اما عوارض این بیماری به موارد ذکر شده منتهی نشده و در افراد مختلف متفاوت است. اگر شما هم جزو افرادی هستید که با این بیماری آزاردهنده مواجه شده‌اید و می‌خواهید اطلاعاتی کامل و علمی از این بیماری جمع‌آوری کرده و راهکارهای خانگی مفید برای درمان این بیماری را بدانید با ما تا آخر این مقاله همراه شوید.

خشکی دهان چیست؟

خشکی دهان در علم پزشکی با نام زراستومیا یا همان زرستومی شناخته می‌شود. این عارضه در اثر کاهش میزان ترشح بزاق در غدد بزاق به وجود می‌آید که عوارض بسیاری را به دنبال دارد. طبق تحقیقات به‌عمل‌آمده علت ریشه‌ای این بیماری فشارهای عصبی است.

خشکی دهان از جمله بیماری‌هایی است که محدود به بازه سنی خاصی نبوده و فراگیر است. در صورت عدم رعایت بهداشت و نکات سلامتی این بیماری در تمامی سنین ممکن است رخ دهد.

اگر دائماً دهان شما بوی بدی می‌دهد باید بدانید که زنگ خطری است برای آگاه‌سازی شما از بیماری خشکی دهان، به همین ترتیب باید اقدامات لازم را جهت بهبود سریع این بیماری انجام دهید. بسته تیپ بدنی افراد ممکن است این بیماری کوتاه‌مدت یا بلندمدت باشد.

بزاقی که از غدد بزاق ترشح می‌شود سه نوع بوده و در قسمت‌های مختلف بنا گوش، زیر فک و زیر زبان قرار می‌گیرد. بزاقی که حاوی آب و آنزیم است اغلب از طریق مجاری بزاق در درون حفره دهان می‌ریزد. این نوع براق همواره موجب مرطوب بودن محیط حفره دهان شده و مانع از خشکی آن می‌شود.

اما زمانی که مقدار ترشح این بزاق در غدد مخصوص آن کاهش یابد حفره دهان خشک شده و در نتیجه مشکلات بسیاری در صحبت‌کردن، بلع غذا و مواردی ازاین‌قبیل به وجود می‌آید. آنزیم‌های موجود در بزاق به هضم هر چه‌بهتر و سریع‌تر غذا کمک کرده و مانع از داشتن مشکل در بلعیدن می‌شوند.

شایع‌ترین علائم خشکی دهان

خشکی دهان از جمله بیماری‌هایی است که علائم رایج بسیار زیادی دارد. درصورتی‌که براق در غدد بزاقی کم ترشح شود این علائم در فرد آشکار می‌شود:

خشک‌شدن بیش از حد دهان
احساس چسبندگی زیاد در دهان
غلیظ و چسبنده به‌نظرآمدن بزاق در دهان
تنفس سخت
احساس درد به هنگام قورت دادن غذا
داشتن مشکل در صحبت‌کردن، بلعیدن و جویدن غذا
ظاهرشدن ترک‌های بزرگ و کوچک در سطح زبان و خشک‌شدن زبان
احساس تشنگی مداوم
چسبیدن رژ لب به دندان‌ها
بوی نامطبوع دهان که با دهان‌شویه و مسواک برطرف نمی‌شود.
آشکار شدن زخم و شکاف در گوشه‌های دهان

تمامی موارد ذکر شده از علائم جدی و رایج خشک‌شدن دهان هستند که در صورت مشاهده بایستی هرچه سریع‌تر اقدامات درمانی لازم را انجام دهید.

عوارض زیان‌بار و جدی خشکی دهان

همان گونه که در مطالب بالا گفتیم، ترشح مطلوب براق موجب تسهیل انجام فرایندهایی چون بلعیدن غذا و هضم غذا می‌شود. اما درصورتی‌که مقدار ترشح آن در دهان کاهش یابد سلامت دهان و حتی بدن را تحت‌تأثیر قرار می‌دهد. یکی از مهم‌ترین فواید بزاق حذف باکتری‌های مختلف و مضر از محیط دهان و دندان است.

بادقت در این موضوع در می‌یابیم که در اثر کاهش ترشح بزاق ممکن است باکتری‌های مضر در محیط دهان باقی‌مانده و رشد کرده و در گذر زمان موجب بروز عفونت در دهان و دندان و بیماری‌های لثه شود. از دیگر عوارض رایج خشکی دهان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

سوزش دهان
به‌وجودآمدن برفک و عفونت قارچی در داخل دهان
بروز ترک در لب‌ها و گوشه‌های دهان

شایع‌ترین دلایل خشکی دهان

موارد بسیاری در خشک شدن دهان تأثیرگذار هستند. این بیماری در برخی اوقات ممکن است در اثر یک بیماری زمینه‌ای یا در اثر مصرف برخی داروهای افسردگی و عصبی به وجود آید. افرادی که به بیماری دیابت بوده و با کم‌آبی بدن مواجه هستند بیشتر مستعد این بیماری هستند.

مصرف برخی داروها

مصرف سر خود بسیاری از داروها یکی از اصلی‌ترین دلایل خشک شدن دهان و کاهش ترشح بزاق در دهان هستند. برخی داروها همچون داروهای ضدافسردگی، ضد حساسیت، آنتی‌هیستامین، شل‌کننده عضلات و انواع مسکن از جمله داروهای مؤثر در بروز اختلال در ترشح بزاق دهان هستند.

مصرف دخانیات و مشروبات الکلی

یکی‌ دیگر از دلایل اصلی خشکی دهان مصرف مشروبات الکلی و دخانیات است. دخانیات و مشروبات الکلی به دلیل داشتن مواد شیمیایی بسیار مضر و تحریک‌کننده مانع از ترشح کافی بزاق در غدد بزاق شده و علاوه بر خشک شدن دهان عفونت لثه و دندان‌ها را به همراه دارند.

اضطراب و استرس

یکی از بیماری‌هایی که در بسیاری از افراد مضطرب دیده می‌شود بیماری زراستومیا یا خشکی دهان نام دارد. در واقع زمانی که افراد دچار استرس و اضطراب می‌شوند، سطح هورمون کورتیزول در بدن آن‌ها افزایش‌یافته و در اثر این امر ترکیبات براق دهان تغییریافته و در نتیجه موجب خشک شدن دهان می‌شود.

بروز برفک در دهان

برفک دهان همان عفونت قارچی است که موجب التهاب و تورم بافت محیط دهان می‌شود. چنین التهابات عفونی و قارچی به‌صورت مستقیم روی فعالیت غدد بزاق تأثیر گذاشته و موجب خشکی دهان می‌شوند.

بیماری آلزایمر و دیابت

بسیاری از پزشکان و متخصصین معتقدند که دیابت نوع 1 و دیابت نوع 2 از دلایل اصلی خشکی دهان هستند. بر اساس تحقیقات انجام شده پزشکان بر این باورند که افزایش سطح قند در بدن می‌تواند در عملکرد غدد بزاق تأثیر بسیار زیادی بگذارد.

بیماری آلزایمر از جمله بیماری‌هایی است که می‌تواند عملکرد غدد بزاق را تحت‌تأثیر قرار داده و موجب کاهش تولید بزاق در دهان شود. در واقع بیماری آلزایمر در هیدراته ماندن بدن تأثیر منفی داشته و موجب کم‌آبی بدن و در نتیجه خشک شدن دهان می‌شود.

علت بروز هم‌زمان خشکی دهان و خشکی گلو

در بسیاری از موارد خشکی دهان با گلودرد مداومی همراه است. علت بروز این عارضه ترکیبی مواردی چون خوابیدن با دهان باز، کم‌آبی بدن زندگی در مناطقی خشک است.

علل بروز خشکی دهان همراه با تشنگی مداوم

زمانی که بدن با کم‌آبی روبه‌رو می‌شود بیماری خشکی دهان با تشنگی مداوم همراه در بدن فرد به وجود می‌آید. کاهش مایعات بدن به دلیل قرارگرفتن در محیط بسیار گم به مدت زیاد و بیماری‌هایی همچون دیابت از علت‌های اصلی بروز این عارضه ترکیبی هستند.

علل بروز خشکی دهان هنگام خواب

نحوه نفس کشیدن در خواب بسیار مهم بوده و در بروز بیماری خشکی دهان مؤثر است. در حالت کلی ما با تنفس صحیح در طول روز و نفس کشیدن از مجاری بینی می‌توانیم تا حد زیادی رطوبت گلو و دهان خود را تأمین کنیم.

اما در موقع خواب امکان کنترل تنفس توسط بدن وجود ندارد. خوروپف کردن یعنی با دهان باز خوابیدن یکی از شایع‌ترین دلایل به‌وجود‌آمدن بیماری خشکی دهان به هنگام خواب است. عواملی همچون گرفتگی مجاری بینی، سرماخوردگی شدید و پولیپ موجب تنفس از راه دهان و در برخی موارد خر و پف می‌شود.

علت خشکی دهان همراه با خشک‌شدن لب‌ها

مصرفی برخی داروها به‌خصوص داروهایی که موجب خشکی دهان می‌شوند، به‌مراتب تأثیر زیادی در خشکی لب‌ها نیز دارند. در برخی موارد در اثر بروز بیماری‌هایی همچون سرماخوردگی و قرارگرفتن در محیط‌های خشک این عارضه ترکیبی به وجود می‌آید. در واقع هرچه خشک‌شدن دهان شدید‌تر باشد به همان اندازه تأثیر آن روی بافت‌ لب‌های و خشکی آن‌ها دیده می‌شود.

علت خشکی دهان همراه با سرگیجه شدید

یکی از اصلی‌ترین دلایل بروز خشکی دهان به همراه سرگیجه کم‌آبی بدن است. در واقع زمانی که سطح آب و مایعات در بدن کاهش پیدا می‌کند سرگیجه به وجود آمده و در نتیجه عملکرد غدد بزاق دچار اختلالاتی می‌شود.

راهکارهای درمان و پیشگیری از خشکی دهان (زراستومیا)

وجود اختلال در غده تیروئید و بیماری‌های کبدی تأثیر می‌توانند عملکرد غدد بزاق را تحت‌تأثیر قرار داده و موجب بروز بیماری خشکی دهان شوند. در ادامه برخی از راهکارهای ساده و مؤثر درمان و پیشگیری از خشک شدن دهان را معرفی می‌کنیم.

محافظت هرچه بیشتر و بهتر از محیط دهان و دندان با خمیردندان‌های حوای فلوراید
مرطوب کردن مرتب لب‌ها به جهت جلوگیری خشکی و ترک‌خوردگی آن‌ها
مرطوب کردن محل خواب
انجامم تنفس از طریق مجاری بینی
مکیدن قطعات یخ در دهان
نوشیدن مرتب آب
کاهش مصرف داروهای آنتی‌هیستامین و ضد احتقان

بسیاری از افرادی که به بیماری‌های تنفسی و سینوزیت مبتلا هستند برای درمان احتقان خود از داروهای ضد احتقان استفاده می‌کنند. همچنین افرادی به بیماری آلرژی مبتلا هستند برای مقابله با بیماری خود اغلب از داروهای آنتی هیستامین استفاده می‌کنند. چنین داروهایی در عین درمان برخی بیماری‌ها عوارضی را در بر دارند.

خشکی دهان از رایج‌ترین عوارض مصرف قرص‌های آنتی‌هیستامین و ضد احتقان است. یکی از راهکارهای پیشگیری و درمان خشکی دهان کاهش دوز مصرفی داروهای آنتی‌هیستامین و ضد احتقان است.

استفاده مرتب از دهان‌شویه‌های فاقد الکل

دهان‌شویه فاقد الکل بهترین ماده برای ضدعفونی‌کردن محیط دهان و دندان است. این محلول برای افرادی که به بیماری خشکی دهان مبتلا هستند به‌شدت توصیه می‌شود. بعد از هر بار مسواک زدن بهتر است از یک دهان‌‌شویه فاقد الکل برای پاک‌سازی محیط دهان خود استفاده کنید تا هم عمل میکروب‌زدایی به‌صورت کامل انجام شود و هم محیط دهان مرطوب بماند.

استفاده از آدامس‌ها و آب‌نبات‌ها

آدامس‌ها و آب‌نبات‌های فاقد قند برای درمان خشکی دهان مفید بوده و بر خلاف آدامس‌هایی حاوی قند هیچ‌گونه آسیبی به دندان‌های شما وارد نمی‌کنند. با انجام‌دادن عمل جویدن آدامس و مکیدن غدد بزاق تحریک شده و در نتیجه میزان ترشح بزاق در آن افزایش می‌یابد. جویدن صمغ و یا زایلیتول بهترین راهکار برای جلوگیری از رشد باکتری‌های مضر در محیط دهان و همچنین درمان خشک شدن دهان است.

درمان خشکی دهان با طب سنتی و گیاهان

بسیاری از پزشکان طب سنتی معتقدند که خشکی دهان اغلب به خشک مزاج بودن افراد بستگی دارد. در واقع افرادی که طبع خشکی دارند بیشتر مستعد این بیماری بوده و در مواردی علاوه بر خشک شدن دهان با خشکی پوست، چشم و سیستم گوارش نیز مواجه می‌شوند.

داروهای گیاهی برای درمان خشکی دهان

بسیاری از میوه‌ها به دلیل داشتن مواد معدنی و ویتامین‌ها دارای خاصیت آنتی‌اکسیدان بوده و برای  درمان انواع بیماری‌ها از جمله خشکی دهان مناسب هستند. میوه‌هایی همچون لیموترش و فلفل قرمز تأثیر فوق‌العاده‌ای در بهبود خشک‌ شدن دهان دارند.

ترکیب لیموترش و محلول جوشانده شده آب و شکر

یکی از بهترین ترکیبات گیاهی برای بهبود خشکی دهان و مرطوب کردن محیط دهان، ترکیب لیموترش و محلول جوشانده شده شکر و آب است. برای درست‌کردن این ترکیب ابتدا به مدار مساوی آب و شکر را در ظرف ریخته و آن را روی حرارت معمولی گذاشته و اجازه دهید تا به جوش آید. بعد از جوش آمدن یک عدد لیموترش متوسط تازه را در داخل این محلول فشار داده و میل کنید.

جوش‌شیرین

جوش‌شیرین ماده‌ای بسیار مفید و سرشار از آنتی‌اکسیدان است که برای درمان خشکی دهان و میکروب‌زدایی دهان بسیار مناسب است. برای تأثیرگذاری هرچه بیشتر بهتر است یک‌دوم قاشق چایخوری جوش شیرین را با یک قاشق چایخوری نمک، شکر و یک فنجان آب مخلوط کرده و در آخر مقداری آب‌لیمو تازه روی آن بریزید، با نوشیدن مرتب این مخلوط شاهد درمان سریع خشک شدن دهان خود خواهید شد.

ترکیب فوق‌العاده به نام لیمو، عسل و آب

بهترین ترکیب خانگی برای درمان سریع خشکی دهان و گلو ترکیب لیمو تازه، عسل طبیعی و آب است. برای تهیه این ترکیب ابتدا سی میل عسل را با دو قاشق غذاخوری آب را روی گاز به مدت  دقیقه حرارت دهید، سپس بعد از مدتی نصف آب لیموترش تازه و پوست آن را به این مخلوط اضافه کرده و میل کنید. از این ترکیب هر روز یک تا دو بار استفاده کنید.

خشکی دهان چه زمانی خطرناک بوده و باید به پزشک مراجعه کنیم؟

در مواردی که علت اصلی خشکی دهان مصرف برخی داروهای خاص است، با کنترل دوز این داروها و یا قطع آن‌ها می‌توان این بیماری را تا حدی کنترل کرد. اما در مواردی که بیماری زراستومیا از نوع شدید بوده و غلیظی بزاق و زخم‌های عفونی دهان را به همراه داشته باشد باید سریعاً به یک پزشک و متخصص مراجعه کنید.