عوارض شیمی درمانی سرطان مغز استخوان چیست

سرطان مغز استخوان

مغز استخوان به عنوان یک عضو خاص در بدن انسان در نظر گرفته می شود که مسئول ایجاد سلول های خونی جدید است که جایگزین سلول های مرده می شود. عوامل محیط داخلی می توانند بر این سلول ها تأثیر بگذارند، در نتیجه آنها می توانند در جهات مختلف رشد کنند. کارشناسان بر این باورند که سرطان مغز استخوان نامی نادرست برای این بیماری است. با این حال، این اصطلاح است که تمام بیماری هایی را توصیف می کند که با رشد یک تومور بدخیم در سلول های مغز استخوان مشخص می شوند.

از جمله این بیماری ها عبارتند از:

• ملانوما: ملانوما یک تومور بدخیم است که رشد خود را در سلول های پلاسما آغاز می کند.
• سرطان خون: این بیماری، یعنی نئوپلاسم هایی که در سیستم خونساز ظاهر می شوند، شایع ترین مشکلات بدخیم مغز استخوان هستند.
• لنفوم ها: لنفوم ها در بافت لنفاوی ایجاد می شوند و نئوپلاسم های بدخیم هستند. لنفوم ها ابتدا غدد لنفاوی را تحت تأثیر قرار می دهند، اما در موارد نادر می توانند بلافاصله در بافت های مغز استخوان ظاهر شوند. معمولاً یک تومور بدخیم تنها در ابتدای مرحله چهارم بیماری شروع به تأثیر بر مغز استخوان می کند.

علل سرطان مغز استخوان

اغلب، علل ایجاد سرطان به اصطلاح مغز استخوان، جهش در سلول های بنیادی خونساز است. لازم به ذکر است که جهش در بدن انسان هر ثانیه اتفاق می افتد، اما به طور معمول مکانیسم های زیادی وجود دارد که خطاها را اصلاح می کند یا سلول های آسیب دیده را از بین می برد. در سرطان، این مکانیسم ها مختل می شوند و سلول های بدخیم تبدیل شده شروع به تقسیم فعال می کنند، مغز استخوان را کلونیزه می کنند و سلول های سالم را از بین می برند.

برای ایجاد سرطان، شرایط خاصی لازم است، به عنوان مثال، جهش های مکرر در سلول های قبلاً جهش یافته یا نقض دفاع ایمنی، که آسیب شناسی را به موقع تشخیص نمی دهد و از آن عبور می کند.

چه کسی در معرض خطر است

• افرادی که بستگان خونی آنها از میلوما، لوسمی یا لنفوم رنج می بردند.
• بیماران مبتلا به نقص ایمنی اولیه و ثانویه.
• افرادی که در معرض تشعشعات یونیزان (در حال انجام پرتودرمانی، تصفیه کننده عواقب فاجعه چرنوبیل) یا مواد سرطان زا شیمیایی هستند.
• افرادی که درمان دارویی ضد سرطان مصرف کرده و یا مصرف می کنند.
• وجود بیماری های مستعد – مونونوکلئوز، گاموپاتی مونوکلونال.

علائم سرطان مغز استخوان

علائم سرطان مغز استخوان با توجه به نوع تومور و پاتوژنز آن تعیین می شود. به عنوان مثال، میلوما با درد استخوان مشخص می شود. در ابتدا ماهیتی مهاجر دارند و با حرکت تشدید می شوند. با گذشت زمان، علائم افزایش می یابد، درد غیر قابل تحمل می شود و حتی می تواند بیمار را کاملا بی حرکت کند. علاوه بر این، با سرطان مغز استخوان، علائم می تواند به شرح زیر ظاهر شود:

• بی دلیل تحلیل رفتن بافت استخوانی در خون، سطح کلسیم افزایش می یابد که منجر به ایجاد علائم مسمومیت، حالت تهوع و استفراغ، اختلال هوشیاری تا کما می شود.
• آسیب کلیه.
• سندرم هیپر ویسکوزیته خون: خونریزی، اختلال بینایی و هوشیاری.

علائم عصبی سرطان مغز استخوان

فلج، بی حسی، درد. با آسیب به مهره ها و فشرده شدن ریشه های اعصاب نخاعی ایجاد می شود.

علائم ممکن است برای سرطان های مختلف مغز استخوان متفاوت باشد. نشانه های لوسمی عمدتاً با جابجایی جوانه های خونساز طبیعی توسط سلول های تومور همراه است که منجر به ایجاد کم خونی، نقص ایمنی شدید و خونریزی می شود. با ایجاد نورولوکمی، علائم مننژ مشاهده می شود: سردرد، تهوع و استفراغ، سفتی گردن. در مراحل پیشرفته سرطان مغز استخوان، علائم شامل بزرگ شدن غدد لنفاوی، طحال و کبد است.

عوارض جانبی شیمی درمانی سرطان مغز استخوان

چرا شیمی درمانی باعث عوارض جانبی می شود؟

سلول های بدخیم مستعد تقسیم فعال هستند که باعث رشد سریع تومور و تشکیل متاستاز می شود. بنابراین، شیمی درمانی با داروهایی انجام می شود که این فرآیندها را مسدود می کنند. اغلب از داروهای ۲ گروه استفاده می شود:

• سیتواستاتیک – تقسیم سلولی را متوقف می کند، باعث مسمومیت و کاهش تومور می شود.
• عوامل سیتوتوکسیک – روی DNA سلول ها تأثیر می گذارد و آنها را از بین می برد.

هدف از شیمی درمانی کوچک کردن تومور و از بین بردن ضایعات کوچک و سلول های فردی است. این از طریق یک اثر سیستمیک بر کل بدن به دست می آید. داروها وارد جریان خون شده و در سراسر بدن پخش می شوند. این مزیت اصلی و در عین حال یک ضرر شیمی درمانی است – نه تنها بر تومور، بلکه بر اندام های سالم نیز تأثیر می گذارد که سلول های آنها مرتباً به روز می شوند. در نتیجه، عوارض جانبی مختلفی ایجاد می شود.

چه عوارض جانبی می تواند با شیمی درمانی برای سرطان مغز استخوان رخ دهد؟

پاسخ بدن به داروهای شیمی درمانی تا حد زیادی فردی است، و اگرچه تعداد کمی از عوارض جانبی شناخته شده است، پیش بینی اینکه بیمار کدام یک را تجربه خواهد کرد دشوار است. در افراد جوان، درمان ممکن است آسان تر از افراد مسن تر با بدن ضعیف باشد.

از آنجایی که شیمی درمانی بر سلول های با رشد سریع تأثیر می گذارد، فولیکول های مو، پوست، مغز استخوان، غشای مخاطی دهان و اندام های گوارشی، قلب، کلیه ها، مثانه، ریه ها و سیستم عصبی اغلب آسیب می بینند.

شایع ترین عوارض شیمی درمانی عبارتند از:

• خستگی؛
• ریزش مو؛
• خونریزی، کبودی در بدن؛
• کاهش ایمنی؛
• کم خونی؛
• کاهش شنوایی، وزوز گوش؛
• تهوع و استفراغ؛
• تغییرات اشتها؛
• یبوست، اسهال؛
• آسیب به غشای مخاطی دهان، گلو، دستگاه گوارش و دستگاه تناسلی؛
• بی حسی دست و پا، احساس سوزن سوزن شدن، درد؛
• بدتر شدن پوست و ناخن ها؛
• نقض کلیه ها؛
• کاهش وزن؛
• کاهش غلظت؛
• بدتر شدن عملکردهای شناختی؛
• نوسانات خلقی؛
• کاهش میل جنسی و اختلال عملکرد جنسی؛
• بدتر شدن باروری؛
• اختلال در سیستم قلبی عروقی.

در زیر علائم فردی و راه‌های بهبود سلامت را در نظر خواهیم گرفت.

ضعف

ضعف و خستگی از شایع ترین عوارض شیمی درمانی است. آنها در اکثر بیماران در طول کل درمان وجود دارند و پس از اتمام آن ناپدید می شوند.برای بهبود وضعیت، توصیه می شود:

• بیشتر استراحت کنید؛
• تغییر برنامه کاری؛
• کارهای فیزیکی سنگین انجام ندهید؛
• بیشتر در هوای تازه راه بروید، ژیمناستیک سبک انجام دهید.
• از عزیزان در اطراف خانه کمک بخواهید.

حالت تهوع، استفراغ و از دست دادن اشتها

از دست دادن اشتها، حالت تهوع و استفراغ گاه به گاه نیز در بسیاری از بیماران رخ می دهد. اغلب آنها در طول و بعد از یک جلسه شیمی درمانی رخ می دهند. اگر علائم شدید باشد، پزشک ممکن است داروهایی را برای کمک به مبارزه با حالت تهوع تجویز کند.

اما شما نمی توانید چنین داروهایی را به تنهایی بنوشید، زیرا باید تعامل با داروهای شیمی درمانی را در نظر بگیرید، که فقط توسط یک متخصص با تجربه انجام می شود. آنها همچنین نوشیدن آب بیشتر، خوردن وعده های غذایی کوچکتر به طور منظم و پرهیز از نوشیدنی هایی مانند قهوه و نوشابه را توصیه می کنند.

یبوست

داروهای مورد استفاده برای شیمی درمانی و همچنین برخی مسکن ها و ضد استفراغ ها می توانند باعث تغییر مدفوع شوند. در برخی از بیماران، بسیار سخت می شود، در حالی که برخی دیگر قادر به تخلیه روده خود برای چند روز نیستند.

برای بهبود پریستالسیس، توصیه می شود:

• سبزیجات، میوه ها، غلات کامل و سایر غذاهای پرفیبر را بیشتر مصرف کنید
• حداقل ۸ لیوان آب (حدود ۲ لیتر) در روز بنوشید.
• بیشتر راه بروید و ورزش سبک انجام دهید.
• ملین ها را طبق دستور پزشک مصرف کنید.

اسهال

برخی از انواع شیمی درمانی می توانند باعث اسهال شوند. مدفوع مکرر، آبکی یا کف آلود می شود.برای کاهش این وضعیت و جلوگیری از کم آبی بدن، توصیه می کنیم:

• بیش از ۲ لیتر آب در روز بنوشید؛
• رژیم غذایی خاصی داشته باشید که شامل برنج، موز، پوره سیب، نان سفید و ماست است که اثر پیوندی دارند.
• به طور منظم وعده های غذایی کوچک بخورید
• داروهای تجویز شده توسط پزشک را مصرف کنید.

آسیب به غشای مخاطی دهان و گلو

درمان‌های سرطان اغلب باعث ایجاد موکوزیت، ایجاد زخم در پوشش داخلی دهان و گلو می‌شوند. معمولاً ۵-۱۴ روز پس از درمان ظاهر می شوند و پس از اتمام آن کاملاً ناپدید می شوند. هنگامی که چنین عارضه ای رخ می دهد، مهم است که بهداشت دهان و دندان را به دقت بررسی کنید، زیرا زخم ها می توانند عفونی و ملتهب شوند.

برای پیشگیری و درمان موکوزیت توصیه می شود:

• به آرامی دندان های خود را با خمیر دندان حاوی فلوراید چندین بار در روز مسواک بزنید.
• به آرامی فضای بین دندان ها را با نخ دندان تمیز کنید.
• از محلول های ویژه برای شستشوی دهان و گلو استفاده کنید.
• هنگام استفاده از پروتزهای متحرک، زمان استفاده از آنها را کاهش دهید.
• کمتر غذاهای اسیدی، تند و شور بخورید که مخاط دهان را تحریک یا آسیب می‌رساند.
• غذاهای نرم بخورید که جویدن آنها آسان است.

افزایش حساسیت به سرما

تحت تأثیر دمای پایین، گاهی اوقات ممکن است گزگز دست و پا و همچنین بی حسی و اسپاسم ظاهر شود. این علائم حساسیت به سرما نامیده می شود. حتی نوشیدنی ها یا غذاهای سرد می توانند آنها را تحریک کنند. علائم در طول دوره های شیمی درمانی شدیدتر است. در هنگام استراحت، معمولاً پس از قطع درمان ضعیف شده و به طور کامل ناپدید می شوند.

برای جلوگیری از علائم، توصیه می کنیم:

• از غذاها و نوشیدنی های خیلی سرد استفاده نکنید.
• در صورت لزوم، در هوای سرد به بیرون بروید، دهان و بینی خود را با یک روسری بپوشانید.
• در فصل سرد دستکش بپوشید

در برخی از بیماران، حساسیت به گرما نیز ممکن است مختل شود، بنابراین هنگام استفاده از وسایل گرم کن، کمپرس گرم، حمام کردن برای جلوگیری از سوختگی پوست احتیاط می شود.

افزایش خطر خونریزی

شیمی درمانی همچنین تعداد پلاکت های خون را که مسئول لخته شدن آن هستند کاهش می دهد. به همین دلیل، بیماران خونریزی لثه، خطر از دست دادن شدید خون، خونریزی شدید بینی، کبودی غیر منطقی و غیره را دارند.برای جلوگیری از عوارض، مراقبت برای جلوگیری از بریدگی و آسیب توصیه می شود. اگر اتفاقی افتاد و خونریزی متوقف نشد، باید بلافاصله با پزشک مشورت کنید.

ریزش مو

ریزش مو یکی از عوارض جانبی رایج شیمی درمانی است، اگرچه برای همه بیماران اتفاق نمی افتد. هنگام مصرف داروهای خاص، احتمال آلوپسی بسیار کم است. اغلب، ریزش مو در عرض چند هفته پس از اولین جلسه شیمی درمانی شروع می شود. حداکثر در عرض ۱-۲ ماه رخ می دهد. مو نه تنها روی سر، بلکه در سایر قسمت های بدن از جمله بازوها، پاها و صورت نیز می ریزد.

این عارضه جانبی موقتی است. پس از پایان درمان، رشد مو باید بازسازی شود. در برخی موارد، آنها ممکن است کمی رنگ متفاوت داشته باشند، صاف تر یا برعکس، مجعد شوند.

برای جلوگیری و کاهش ریزش مو، گاهی اوقات به بیماران توصیه می شود در طول جلسات شیمی درمانی از کلاه سرد استفاده کنند. در نتیجه کاهش دما، جریان خون در فولیکول‌های مو کمی کاهش می‌یابد که به ورود دوز کمتری از دارو به آنها کمک می‌کند.