علت نخوردن گوشت عقیقه توسط پدر و مادر

عقیقه از ماده عق و به معنی موی سر نوزاد است. از آنجا که بر اساس سنت در روز هفتم تولد موهای سر نوزاد تراشیده می شود در نتیجه حیوانی در این روز به عنوان قربانی ذبح می شود. هر حیوانی که صلاحیت قربانی داشته باشد برای عقیقه انتخاب می شود بهتر است عقیقه و فرزندی که برای او عقیقه می شود هر دو از یک جنسیت باشند.

مثلا برای فرزند نر حیوان نر و برای فرزند ماده حیوان ماده انتخاب شود. اما اگر غیر از این هم باشد اشکالی ندارد. تا زمان بلوغ پدر می تواند عقیقه را انجام دهد. اما بعد از بلوغ کودک در صورت استطاعت مالی می تواند خودش این عمل را انجام دهد. گوشت عقیقه نباید توسط پدر و مادر و افرادی که واجب النفقه هستند خورده شود.

حکم خوردن گوشت عقیقه برای پدر بزرگ و مادر بزرگ

خوردن گوشت عقیقه مانند ذبح کردن آن شرایط خاص خود را دارد. یکی از مهمترین آداب عقیقه نخوردن آن توسط افرادی است که نان خور پدر بچه هستند. اگر فرزند تحت تکفل پدر بزرگ و مادر بزرگ باشد و آنها عقیقه را برای نوه ی خود انجام دهند در این صورت مصرف گوشت برای آنها جایز نیست و کراهت دارد.

نخوردن گوشت توسط پدر و مادر و افرادی که نان خور پدر کودک هستند یک سنت است و هیچ اجباری در ان وجود دارد. مقاوم معظم رهبری درباره خوردن گوشت عقیقه توسط پدر بزرگ و مادر بزرگ فرموده اند:” اگر پدر بزرگ و مادر بزرگ کودک مستقل باشند و نان خور فرزند خود نباشند در این صورت خوردن گوشت عقیقه کراهت ندارد. “

روایت های متعددی در مورد خوردن و نخوردن گوشت عقیقه توسط پدر بزرگ و مادر بزرگ وجود دارد که همه آن ها در مورد آداب خوردن توافق نظر دارد.

آیت الله شبیری زنجانی در این باره گفته اند:” اگر پدر بزرگ و مادربزرگ مستقل باشند جایز است و اشکالی ندارد.”

آیت الله افضل هم نظر مشترکی با سایر روایات دارد و گفته اند:” اگر پدربزرگ و مادربزرگ نان خور و عائله پدر نوزاد محسوب نشوند خوردن گوشت برای ان ها هیچ گونه اشکال و کراهتی ندارد. “

خوردن گوشت عقیقه برای همسر چه حکمی دارد؟

موارد مصرف گوشت عقیقه به وضوح در روایات متعددی مشخص شده است. به طور کلی خوردن این گوشت برای هیچ کس حرام یا غیر مجاز نیست فقط بر اساس روایات عنوان شده در این خصوص، خوردن این گوشت برای افرادی که نان خور پدر بچه هستند مکروه است. به طور کلی خوردن گوشت برای همسر فرد یا مادر کودک کراهت بیشتری دارد. بهتر است این گوشت توسط افرادی خورده شود که برای سلامتی کودک دعا کنند.

فرقی نمی کند چه کسی حیوان را به منظور عقیقه قربانی کرده باشد به هر حال این موضوع چیزی از کراهت این امر کم نمی کند. به طور مثال از پدربزرگ یا مادربزرگ یا خود مادر هم می توانند حیوان را عقیقه کنند و در هر صورت خوردن آن برای همسر یا مادر کودک کراهت دارد. خود فرزند هم می تواند وقتی که بزرگ شد سنت عقیقه را انجام دهد

دل و جگر عقیقه

منظور از آداب خوردن گوشت عقیقه تنها خود گوشت نیست بلکه در مورد سایر اعضای حیوان مانند دل و جگر هم صدق می کند. با توجه به اینکه در بیشتر روایات از عبارت گوشت عقیقه استفاده شده است اما منظور منحصرا گوشت نیست بلکه شامل سایر قسمت های خوراکی گوسفند یا هر حیوان دیگری از قبیل دنبه، کله پاچه، دل و جگر و … هم می شود. خوردن دل و جگر عقیقه برای تمام افرادی که در خانه فرد زندگی می کنند و یا مستقل هستند اما نانخور فرد هستند مکروه است. این حکم برای مادر کراهت بیشتری دارد.

در مورد خام یا پخته شدن دل و جگر حیوان عقیقه هم باز فرقی نمی کند. پدر کودک می تواند دل و جگر را به صورت خام یا پخته در بین افراد تقسیم کند. اما مستحب است که گوشت و دل جگر و سایر قسمت های خوراکی حیوان به صورت پخته در بین افراد تقسیم شود. برای تقسیم دل و جگر حیوان عقیقه حتما واجب نیست که به دنبال افراد نیازمند بگردید چون افرادی که می توانند این گوشت را بخورند لزوما نباید فقیر باشند.

استخوان عقیقه را کجا دفن کنیم؟

یکی از خرافاتی که در نسل به نسل در بین افراد پیچیده شده است دفن کردن استخوان حیوان عقیقه است. یعنی اغلب مردم بر این باورند که بعد از خوردن گوشت عقیقه بهتر است استخوان های حیوان در زیر خاک دفن شود. برای دفن استخوان های عقیقه هیچ گونه دلیل روشنی وجود ندارد.

در برخی از شهرهای ایران گوشت و حتی استخوان حیوان قربانی را دفن می کنند که یک رسم بی پایه و بی اعتبار است. این عمل اسراف محسوب می شود و جزء گناهان بزرگ محسوب می شود. با توجه به اینکه قربانی کردن و پخش کردن در بین نیازمندان عمل مستحبی است که از زمان پیامبران بزرگ در بین مردم مرسوم بوده است در نتیجه عقیقه کردن هم به منظور دفع بلا انجام می شود و بهتر است از تمام قسمت های حیوان ذبح شده برای صدقه و قربانی استفاده کرد. حتی استخوان ها برای خوراک سایر حیوانات مانند سگ و گربه کنار گذاشته شود.

در این خصوص مرحوم حائری (صاحب ریاض) فرموده اند:” یکی از رسومی که در بین مردم پیچیده شده است دفن کردن استخوان های حیوان عقیقه شده است. مردم استخوان ها را در پارچه ای قرار می دهند و آنها را زیر خاک می پیچند. این عمل در هیچ روایتی دیده نشده است و خرافه محسوب می شود. در نتیجه بهتر است استخوان های حیوان عقیقه شده برای خوراک سایر حیوانات استفاده شود.

خرافات در مورد عقیقه

خرافات زیادی در مورد خوردن گوشت عقیقه و آداب ذبح کردن و مقدمات آن وجود دارد که برای بیشتر آن ها دلیل روشنی وجود ندارد و بی پایه و بی اعتبار هستند. یکی از این خرافات این است که ابی که برای شستن ظرف هایی که در آن گوشت پخته شده است استفاده شده نباید روی زمین ریخته شود. که این خرافه در هیچ جایی تایید نشده است. یا اینکه استخوان های گوشت عقیقه باید دفن شود که برای این سخن هم هیچ گونه دلیل روشنی وجود ندارد.

یکی دیگر از خرافات رایج در مورد عقیقه این است که حتما باید گوسفند جهت سنت عقیقه انتخاب شود. در صورتی که هر حیوانی از قبیل بز، شتر، گاو و … را می توان برای این عمل پسندیده در اسلام انتخاب کرد.

گوشت عقیقه تنها باید در بین نیازمندان تقسیم شود. اما این عمل اجبار نیست و هر کسی میتواند از این گوشت مصرف کند. تقسیم گوشت در بین نیازمندان به دلیل پسندیده بودن این عمل و ثواب ان بیشتر رایج شده است و عملی نیست که اسلام آن را اجبار کرده باشد.

یکی از خرافات دیگر در مورد حیوان عقیقه، دفن کردن خون، پوست، شکمبه و حتی کله پاچه حیوان عقیقه است که کاملا رد شده است.

طرز پخت عقیقه

در روایات متعددی امده است که می توان گوشت عقیقه را به صورت خام یا پخته در بین حداقل ده نفر تقسیم کرد. اما مستحب است که گوشت به صورت پخته در بین افراد تقسیم شود. خانواده خود فرد و کسانی که نان خور پدر کودک هستند نمی تواند از غذای طبخ شده هم مصرف کنند. در گذشته گوشت به همراه نمک و آب پخته می شد و غذای پخت شده در بین افراد تقسیم می شد.

اما امروزه اجباری برای نحوه پخت گوشت وجود ندارد و حتی می توان آن را به صورت کبابی درست کرد و در بین افراد تقسیم کرد. البته نکته ای در مورد پخت و آماده سازی این گوشت وجود دارد و آن این است که نباید استخوان های این گوشت شکسته شوند و باید بدون شکستگی از گوشت جدا شوند. اگر فرد شرایط لازم برای پخت عقیقه را نداشته باشد می تواند آن را به صورت خام تقسیم کند.

عقیقه چه بلاهایی را دفع میکند؟

در روایتی که از امام صادق نقل شده است که:” هر مولودی در گرو عقیقه است.” یعنی اگر عقیقه نکند فرزند در معرض بلا و گرفتاری و حتی مرگ قرار میگیرد. عقیقه کردن به منظور دفع بلا و گرفتاری است. این عمل از روز هفتم ولادت به بعد باید انجام شود. عقیقه در واقع قربانی کردن برای طفل است و به تبعیت از دین اسلام اطعام در بین افراد نیازمند و سایر افراد تقسیم می شود. افراد که گوشت یا غذای عقیقه به ان ها داده می شود برای سلامتی طفل دعا می کنند. از این رو با دعای مومنین کودک از بلاها دور نگه داشته می شود.

فلسفه عقیقه چیست؟

فلسفه عقیقه به سنت قربانی کردن در روز هفتم ولاتن نوزاد گفته می شود. بنابر احادیثی که در این خصوص وجود دارد این سنت مورد تایید امامان و معصومین بوده است. عقیقه کردن دارای آداب خاصی است و برای رفع بلا و گرفتاری از کودک انجام می شود. مستحب است اگر پدر توانایی مالی برای عقیقه کردن داشته باشد این عمل را انجام دهد. در غیر اینصورت کودک می تواند بعد از سن بلوغ خودش این کار را انجام دهد.

در بیشتر روایات آمده است که در صورت استطاعت مالی عمل عقیقه در روز هفتم تولد انجام شود چون در این روز موی کودک تراشیده می شود از این رو قربانی این روز عقیقه نامیده می شود. عقیقه در دین مبین اسلام مستحب است و نوعی بیمه برای دفع بلاها محسوب می شود.

چه کسانی نباید از گوشت عقیقه بخورند؟

خوردن گوشت عقیقه مانند ذبح کردن ان دارای آدابی است. در روایات تسامح از واژه ی گوشت استفاده شده است اما تمام اجزای خوراکی حیوان از قبیل کله پاچه، دل و جگر، دنبه و … را در بر میگیرد. از آنجا که سنت عقیقه یک سنت مستحب است در نتیجه خوردن این گوشت برای یک سری از افراد مکروه است اما اجبار نیست و بهتر است مصرف نشود. این عمل به این منظور است تا گوشت در بین افراد مختلف تقسیم شود و برای سلامتی کودک دعا شود. به طور کلی افراد زیر بهتر است این گوشت را مصرف نکنند:

• دسته اول پدر و ماد و واجب النفقه ها هستند. واجب النفقه همان نان خورهای پدر هستند که بهتر است از گوشت و غذای عقیقه مصرف نکنند. کراهت این امر برای مادر بیشتر از سایر اعضای خانواده است.
• بهتر است مادر نوزاد و پدر نوزاد اصلا از این گوشت و غذا مصرف نکنند.
• اگر خواهر و برادر کودک مستقل از خانه ی پدری هستند و نان خور پدر نیستند می توانند از این گوشت یا غذا مصرف کنند.
• اگر پدر دارای همسر دوم باشد از آنجا که واجب النفقه است در نتیجه نباید از گوشت و غذای عقیقه بخورد.
• خواهر و برادرهای کودک که هنوز مجرد هستند و زندگی مستقلی ندارند نباید از این طعام و گوشت مصرف کنند.
• زمانی که پدر بزرگ و مادر بزرگ در خانه پسر خود زندگی می کنند و پدر کودک هزینه های ان ها را بر عهده دارد نباید از گوشت عقیقه مصرف کنند. اما این امر برای پدر بزرگ و مادر بزرگی که مستقل هستند و واجب النفقه نیستند فرق می کند و می توانند از این گوشت و غذا مصرف کنند.
• برخی از افراد خوردن گوشت عقیقه برایشان کراهت دارد. در چنین شرایطی فرد می تواند معادل گوشت صدقه بدهد. در مورد این افراد تفاوتی بین کسی که حیوان را عقیقه کرده وجود ندارد.
• در روایات آمده است که بهتر است گوشت عقیقه در بین مومنین تقسیم شود.

نکته: گوشت عقیقه باید حداقل بین ده نفر تقسیم شود و بهتر است گوشت به صورت پخته تقسیم شود. اگر شرایط پخت فراهم نباشد گوشت به صورت خام تقسیم شود.

نیازی نیست که برای تقسیم گوشت عقیقه حتما به دنبال افراد نیازمند باشید. این گوشت را می توانید به هر شخصی که کراهت ندارد دهید.

می تواند از گوشت عقیقه در مهمانی و ولیمه استفاده کرد و غذا را در بین نیازمندان و فقرا تقسیم کرد این امر علاوه بر ثواب عقیقه به عنوان صدقه هم محسوب می شود.

حکم خوردن کله پاچه عقیقه

کله پاچه هم به عنوانی بخشی از قسمت های خوراکی حیوان عقیقه محسوب می شود. در واقع خوردن کله پاچه عقیقه هم همانند خوردن سایر اعضای حیوان عقیقه برای برخی از افراد کراهت دارد. مثلا افرادی که واجب النفقه هستند مانند مادر، خواهر و بردار کودک و … نباید کله پاچه را مصرف کنند. دفن کردن استخوان های کله پاچه هم جایز نیست و می توان آنها را برای مصرف حیوانات کنار گذاشت.

آیا استخوان عقیقه نباید شکسته شود؟

خیر، بهتر است استخوان حیوان عقیقه شکسته نشود. استخوان های گوشت عقیقه باید از مفصل جدا شوند. اما اگر ناخودآگاه استخوانی هم شکسته شود اشکالی ندارد. شکستن استخوان های حیوان عقیقه به صورت ناخودآگاه چیزی از ثواب و آثار عقیقه کم نخواهد کرد.