آیا ضربان نامنظم قلب یا آریتمی قلبی خطرناک است؟

زمانی که ضربان الکتریکی قلب به درستی کار خود را انجام ندهد و در تنظیم تعداد و نحوه ی تپش های قلبی ناتوان باشد، قلب ما خیلی سریعتر یا خیلی کندتر از حد معمول می تپد. این اختلال که با نام ضربان نامنظم قلب یا آریتمی قلبی شناخته می شود، می تواند عوارض بسیاری همچون سنکوپ ،سرگیجه، تعریق شدید و ضعف ناگهانی و… را ایجاد نماید. دانشمندان طی مطالعات متعدد علل بسیار زیادی را برای این اختلال تشخیص داده اند.

در این مقاله قصد داریم به بررسی این علل و میزان خطر آفرینی آریتمی قلبی و همچنین درمان و کنترل آن بپردازیم.

ضربان نامنظم قلب یا آریتمی قلبی چیست؟

در اثر عملکرد نامتناسب پیام های الکتریکی هماهنگ کننده ضربان قلب فیبریلاسیون دهلیزی یا ضربان نامنظم قلب ایجاد می شود و در نتیجه سبب افزایش یا کاهش سرعت ضربان قلب می شود. عموما آریتمی قلبی به صورت بال بال زدن و یا تپش قلب شدید توصیف می شود که سبب افزایش استرس و اضطراب فرد و علائمی بسیار آزار دهنده خواهد شد.

انواع آریتمی قلبی

در واقع آریتمی شامل مجموعه ای از مشکلات و اختلالات قلبی عروقی است که در نهایت موجب بی نظمی ضربان قلب افراد می شود. از انواع آریتمی های قلبی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

• تاکیکاردی ها و برادیکاردی ها؛

در واقع پزشکان در این طبقه بندی از تعداد ضربان قلب برای دسته بندی انواع آریتمی قلبی استفاده کرده اند. تاکیکاردی به معنی تعداد ضربان ۱۰۰ بار در ۶۰ ثانیه یا یک دقیقه است در حالی که تعداد ضربان کمتر از ۶۰ بار در ۱ دقیقه در دسته برادیکاردی از آریتمی قلبی دسته بندی می گردد.

از انواع بیماری ها و اختلالاتی که سبب تاکیکاردی می شوند می توان به موارد ذیل اشاره کرد که برخی از انها مربوط به بخش دهلیزی قلب بوده و برخی دیگر به بطن وابسته است.

تاکی کاردی های مربوط به دهلیز قلب

۱٫ سندروم ولف پارکینسون وایت

این سندروم سبب ایجاد نوعی تاکی کاردی و ضربان قلبی بالا در افراد می شود. افراد مبتلا به این سندرم دارای یک مسیر اضافی بین دهلیزها و بطن ها هستند و همین امر سبب انتقال مستقیم پیام های الکتریکی از دهلیز به بطن می شود و عدم عبور این پیامهای الکتریکی از گره AV پیامدی جز افزایش ضربان قلب و آریتمی قلبی نخواهد داشت.

این اختلال از بدو تولد با افراد همراه است و موجب مشکلات زیادی برای فرد می شود اما در مواردی نیز مشاهده شده که افراد دارای سندروم ولف پارکینسون وایت تا دوران بزرگسالی دارای نشانه خاصی نبوده اند.

۲٫ فیبریلاسیون دهلیزی

در اثر ایجاد پیام های الکتریکی بی نظم در بخش دهلیز قلب انقباضاتی ناگهانی در دهلیز ایجاد شده و همین امر سبب بمباران بسیار وسیع گره AV می گردد. در نتیجه بطن ها نیز به تبعیت از دهلیزها دچار انقباضات بسیار شدیدی می شوند که در نهایت منجر به تاکیکاردی قلبی و افزایش بسیار زیاد ضربان قلب خواهد شد. فیبریلاسیون دهلیزی باید به سرعت تحت پیگیری و درمان قرار گیرد چرا که در غیر این صورت خطر سکته قلبی برای افراد درگیر با این اختلال فوق العاده افزایش خواهد یافت.

۳٫ فلاتر دهلیزی

اختلال دیگری که می تواند سبب افزایش شدید تاکیکاردی قلبی گردد فلاتر دهلیزی است. این اختلال بسیار شبیه فیبریلاسیون دهلیزی است ولی تفاوت جزئی آن این است که انقباضات منظم تری را ایجاد می کند. توجه داشته باشید که میزان خطر آفرینی فلاتر دهلیزی نیز بسیار زیاد است و می تواند سبب افزایش شانس سکته مغزی گردد.

تاکی کاردی های مربوط به بطن قلب

فیبریلاسیون بطنی

هنگامی که پیام های الکتریکی نامفهوم و نامنظم در بطن قلب اتفاق بیفتد و در نهایت سبب انقباضاتی غیر عملکردی و بسیار سریع در بطن شوند فیبریلاسیون بطنی اتفاق افتاده است. در این حالت بطن به جای عملکرد صحیح خود که شامل پمپاز خون به داخل شریان هاست دچار انقباضاتی بسیار خطرناک می شود که در صورتی که تا چند دقیقه مشکل ان برطرف نشود موجب مرگ فرد خواهد شد.

• سندرم QT طولانی

این سندرم نیز نوعی اختلال قلبی است که سبب افزایش ضربان قلب شده و در نهایت موجب کاهش سطح هوشیاری و حتی مرگ خواهد شد.

مصرف برخی از داروها و یا جهش های ژنتیکی که از بدو تولد همراه نوزاد است در ایجاد سندرم QT طولانی نقش موثری دارند.

• برادیکاردی قلب

گاهی فرد با ضربان کمتر از ۶۰ بار در دقیقه مواجه است که نشان دهنده عدم پمپاژ میزان مناسب خون به اندام ها و سلولهای بدن است.

توجه داشته باشید که این حالت در مواقع استراحت نشان دهنده وجود مشکل و آریتمی نیست. و اگر ضربان قلب شما در حالت استراحت کمتر از ۶۰ بار در دقیقه است و علایم دیگری ندارید نگران نباشید.

از انواع برادیکاردی می توان به موارد ذیل اشاره نمود:

۱٫ سندرم سینوس بیمار

این نوع سندرم بیشتر در افراد بزرگسال بالاخص افراد مسن مشاهده می شود. عموما در افراد مبتلا به سندرم سینوس زخمی در ناحیه گره سینوسی قلب وجود دارد. گره سینوسی نقش بسیار حیاطی در تنظیم سرعت قلب دارد و اختلال در آن منجر به افزایش یا کاهش شدید ضربان قلب خواهد شد.

۲٫ انسداد هدایتی

گاهی در حد فصل گره AV یا در مجاورت آن مسیرهای الکتریکی قلب دچار انسداد می شوند که در نتیجه انتقال پیام الکتریکی به حفرات بالایی و پایینی کند شده و در نهایت موجب حذف برخی از ضربان ها و برادیکاردی خواهد شد.

علائم ضربان نا منظم قلب یا آریتمی قلبی

آریتمی قلبی در بسیاری از مواقع بدون علامت بوده و ممکن است فرد تا مدتها از وجود این اختلالات بی خبر باشد گاهی پزشک معالج می تواند آریتمی قلب فرد را با یک معاینه روتین متوجه شود در موارد بسیاری از بی نظمی های قلبی علایم ذیل مشاهده می شود که باید سریعا پیگیری گردد.

۱٫ خستگی و بی حالی

۲٫ تعریق

۳٫ سبکی سر

۴٫ استرس و اضطراب

۵٫ تنگی نفس

۶٫ احساس درد در ناحیه قفسه سینه

۷٫ احساس ناآرامی و بال بال زدن در سینه

۸٫ غش

تشخیص آریتمی قلبی

عموما تشخیص دقیق نامنظمی قلبی با گرفتن شرح حال بیمار و وجود سابقه خانوادگی و معاینه قابل انجام است. در صورت مشکوک شدن پزشک معالج به اختلال آریتمی قلبی در بیمار آزمایشاتی انجام می گیرد تا بتوانند با مدرک و شواهد بیشتری به درمان این اختلالات بپردازند.

• نوار قلب
• هولتر مانیتورینگ
• تصویربرداری قفسه سینه با اشعه ایکس
• آزمایش خون و ادرار و Tilt-Table Test
• الکتروفیزیولوژی
• آنژیوگرافی قلب
• اکو

از جمله مهم ترین روش های تشخیصی برای شروع درمان این آریتمی قلبی هستند.

آیا آریتمی قلبی یا ضربان نامنظم قلب خطرناک است؟

این سوال مربوط به بسیاری از بیماران مبتلا به آریتمی قلبی است. در پاسخ باید بگوییم که بسیاری از بیماران مبتلا تا بزرگسالی علایمی از خود نشان نمی دهند و همانند یک فرد سالم هستند اما در بسیاری از موارد نیز مشاهده شده است که آریتمی قلبی در نهایت سبب سکته قلبی و مغزی شده است و نتایج جبران ناپذیری را به همراه داشته است.

عوارض و خطرات آریتمی قلبی یا ضربان نامنظم قلب چیست ؟

۱٫ نارسایی شدید قلبی

آریتمی قلبی در طولانی مدت سبب ضعف قلب شده و در نتیجه قدرت قلب در پمپاژ وسیع خون به اندام ها به حداقل ممکن خواهد رسید لذا باید در اسرع وقت نسبت به درمان آریتمی قلبی اقدام نمود.

۲٫ سکته مغزی

عموما آریتمی قلبی با ایجاد اختلال در نظم ضربان های قلبی سبب ایجاد لخته های بسیار زیادی می شود که در صورت حرکت انها به سمت عروق مغز با عواقب بسیار حادی چون انسداد عروق مغز و آسیب سلول های مغزی و در نهایت سکته مغزی مواجه خواهیم شد

۳٫ مرگ ناگهانی نیز از عواقب عدم کنترل آریتمی قلبی می باشد.

آریتمی قلبی و مرگ در اثر چه عواملی افزایش می یابد؟

مصرف برخی از خوراکی ها و همچنین ابتلا به برخی از بیماری های مزمن می تواند شانس خطر و مرگ ناگهانی را در فرد دو چندان کند از جمله مهم ترین این عوامل می توان موارد زیر را نام برد:

۱٫ نوشیدن الکل زیاد

علاوه بر خطرات بسیار زیادی که نوشیدن الکل بر سایر ارگان های بدن دارد می تواند سبب ارتقا احتمال فیبریلاسیون دهلیزی شده و بر پیام ها و تکانه های الکتریکی قلب تاثیر بسیار زیادی داشته باشد.

۲٫ مصرف مواد محرک

مصرف برخی از مواد غذایی کافئین دار مثل چای سیاه غلیظ و قهوه و همچنین اعتیاد به برخی از دارو ها(مانند آمفتامین) و مواد نیکوتین داری مثل سیگار و … سبب آریتمی و افزایش ضربان قلب خواهد شد

۳٫ عدم تعادل صحیح الکترولیت های ضروری (کلسیم، پتاسیم، سدیم، و منیزیم) برای تحریک و ارسال تکانه های الکتریکی

۴٫ آپنه انسدادی خواب

این اختلال سبب قطع تنفس بیمار در حین خواب می شود و همین عامل سبب ایجاد بی نظمی و و آریتمی قلبی (فیبریلاسیون دهلیزی و ضربان قلب آهسته (برادی کاردی)) خواهد شد.

۵٫ تیروئید پرکار یا کم کار نیز می تواند سبب بیماری های قلبی متعدد به ویژه آریتمی قلبی گردد.

۶٫ بیماری های قلبی مادرزادی

۷٫ مصرف خودسرانه برخی از داروهای به ظاهر ساده که برای درمان بیماری های ویروسی نظیر سرماخوردگی استفاده می کنیم

مصرف خودسرانه برخی داروهای بدون نسخه نیز نقش موثری در افزایش بی نظمی ضربان قلب و آریتمی قلبی دارد.

ارتباط تنگاتنگ آریتمی قلبی و فشار خون

فشارخون بالا و بیماری های عروق کرونر نیز سبب افزایش احتمال آریتمی قلبی خواهند شد .

سندروم مرگ ناگهانی آریتمی (SADS)چیست؟

همان طور که اطلاع داده شد در صورتی که در انتقال تکانه های الکتریکی قلب خللی وارد شود قلب به طور معمول نمی تپد و تعداد تپش انها بیشتر یا کمتر از حد طبیعی خود خواهد شد و در نتیجه قلب فرد توانایی پمپاژ مناسب خون را نخواهد داشت و این مسئله تنفس را متوقف می نماید که ادامه بدن با عدم اکسیژن رسانی صحیح به سلولهای مغزی روبرو خواهد شد و همین عامل سبب مرگ ناگهانی فرد بر اثر ایست قلبی یا مرگ مغزی خواهد بود.

رابطه ضربان نامنظم قلب یا آریتمی قلبی و معده

بسیاری از بیماران ناراحتی معده و قلب خود را با هم اشتباه می گیرند، چرا که قلب و معده ارتباط بسیار نزدیکی با هم دارند به همین دلیل گاهی مشکلات گوارشی و معده فرد نظیر رفلاکس معده یا ورم معده و … می تواند عوارض بیماری های قلبی مانند تپش قلب و درد قفسه سینه را افزایش دهد.

لذا فرد ظن به بیماری های قلبی دارد و با شکایت از قلب خود به پزشک مراجعه می کند اما زمانی که متخصص قلب و عروق به بررسی های لازم جهت علت آریتمی و بیماری قلبی فرد می پردازد متوجه سلامت قلب می شود و به بیمار توصیه می کند تا جهت پیگیری مشکلات بوجود امده به متخصص گوارش مراجعه نماید.

آیا روش درمانی برای آریتمی قلبی وجود دارد؟

پزشک معالج شما علایم و عوارض حاصل از آریتمی قلبی را به دقت بررسی می کند برخی از آریتمی های قلبی اصلا نیازی به درمان ندارند چرا که برای شخص عوارض یا مشکلی بوجود نیامده است و تا بزرگسالی همانند افراد معمولی به زندگی خود ادامه می دهد.

اما در صورتی که آریتمی سبب عوارض و اختلالات بسیار گسترده ای شوند پزشک معالج درمان ویژه ای را بر اساس نوع آریتمی (تاکی کاردی و برادی کاردی) در نظر می گیرد این درمان می تواند شامل روش های کاتتر یا جراحی قلب و یا استفاده از انواع داروها و همچنین کاردیوورژن یا مانور واگ باشد سایر درمانهای آریتمی قلبی شامل موارد ذیل می باشد

· کاشت ICD در قلب

در صورتی که فرد در خطر ایست قلبی باشد و یا دارای سابقه ی خطرناک ایست قلبی باشد پزشک، از کاشت استفاده ICD خواهد کرد.

این وسیله در زیر پوست و در کنار استخوان ترقوه بیمار تعبیه می شود.

ICD دارای باطری است و مدام در حال بررسی و پایش ریتم قلب فرد می باشد و در صورتی که ریتمی غیر عادی را مورد شناسایی قرار دهد شوک الکتریکی ضعیف یا پر انرژی را به سوی قلب ارسال خواهد کرد و همین امر سبب تصحیح ریتم قلب و طبیعی شدن ضربان های قلبی خواهد شد. ICD وسیله بسیار مناسبی برای بازگرداندن ضربان های قلب به حالت عادی است این وسیله امکان پیگیری از آریتمی قلبی را ندارد اما می تواند بعد از وقوع ارتیمی ضربان های ان را به حالت طبیعی بازگرداند

· جراحی آنوریسم بطنی (Ventricular Aneurysm)

گاهی برآمدگی های دیواره قلب علت اصلی آریتمی قلبی است لذا پزشک برای بازگرداندن ضربان قلب به حالت عادی از طریق جراحی اقدام به برداشتن این برآمدگی های دیواره قلب می نماید.

· ابلاسیون (Ablation)

· جراحی مارپیچ (Maze Procedure):

· سوزاندن با کاتتر

یکی از روش های موثر جهت درمان آریتمی قلبی سوزاندن با کاتتر است. در این روش پزشک معالج ۱ الی چندین کاتتر را از طریق رگها و عروق مهم قلبی به قلب می فرستد در سطح این کاتترها الکترودهایی وجود دارد که به کمک امواج رادیویی و یا شوک سرمایی و گرمایی قادر به سوزاندن بافتهای دخیل در آریتمی قلبی هستند و همین امر سبب کنترل آریتمی قلبی خواهد شد.

داروی آریتمی قلبی یا ضربان نامنظم قلب چیست؟

عموما داروهایی را که پزشک برای درمان استفاده می کند به نوع عوارض حاصل از آریتمی قلبی بستگی دارد مثلا برای افرادی که آریتمی قلبی آنها به دلیل فیبریلاسیون دهلیزی است، از انواع داروهای رقیق کننده ی خون که سبب ممانعت از لخته شدن خون می شوند استفاده می گردد یا برای کنترل افراد مبتلا به آریتمی از نوع تاکی کاردی از داروهای کنترل ضربان قلب استفاده می شود تا ریتم قلب به حالت طبیعی خود بازگردد.

آیا درمان خانگی برای کنترل و درمان آریتمی قلبی یا ضربان نامنظم قلب وجود دارد؟

گاهی علت اصلی آریتمی قلبی شیوه زندگی فرد و رژیم غذایی ناصحیح فرد می باشد بنابراین می توان با تغییر شیوه زندگی سبب کنترل موثر آریتمی قلبی شد.

۱٫ سعی کنید روزانه حداقل به مدت نیم ساعت پیاده روی یا تمرین هوازی سبک داشته باشید.

۲٫ از رژیم غذایی فاقد چربی و نمک اضافی استفاده کنید.

۳٫ سبزیجات و میوه های بیشتری را در رژیم غذایی خود بگنجانید.

۴٫ مصرف مواد مخدر و نیکوتین دار را به صفر برانید.

۵٫ اگر کلسترول و فشارخون بالایی دارید حتما برای کنترل انها به پزشک معالج مراجعه کنید تا این بیماری های زمیه ای توسط داروهای مناسب تحت کنترل قرار گیرند.

۶٫ اگر اضافه وزن دارید یا چاق هستید روش هایی را برای رسیدن به وزن سالم خود انتخاب کنید چاقی یکی از اصلی ترین علل بیماری های قلبی بالاخص آریتمی می باشد.

۷٫ از مصرف خودسرانه داروها جلوگیری کنید امروزه میزان خوددرمانی و مصرف داروهای بدون نسخه بسیار افزایش یافته است داروهای به ظاهر ساده ای که برای درمان بیماری هایی نظیر سرماخوردگی و .. استفاده می شوند می توانند منشا انواع آریتمی های قلبی شوند.

۸٫ به سلامت روحی و روانی خود توجه ویژه ای داشته باشید مطالعات بسیاری نشان داده است که استرس و اضطراب مزمن نقش فوق العاده زیادی در وقوع بیماری های قلبی بالاخص آریتمی قلبی دارد.

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر به طور مداوم یا بدون سابقه قبلی دچار سرگیجه و احساس درد در قفسه سینه و سبکی سر و علایم غش شدید باید به دنبال پیگیری این علایم باشید از طرفی اگر تمام علایمی را که در این مطلب ذکر شد دارید و در حالت استراحت احساس بال بال زدن و تپش قلب بسیار بالا یا بسیار کند دارید توصیه می شود به پزشک معالج در این زمینه مراجعه نمایید